وب سایت افق نور

 

عید قربان در کلام امام خمینی‌(ره) 

عید، سیاست، وحدت اسلامی
امام خمینی «تفرقه» را مشکل جهان اسلام می‏داند، و از آنجا که ایشان معتقد است که «اسلام تمامش سیاست است» با استفاده از ظرفیت‏های اسلام به دنبال چاره ‏جویی و رفع این مشکل می ‏باشد. یکی از ظرفیت‏ها عید قربان می‏ باشد.
امام خمینی پس از اینکه می فرمایند که در اسلام، سیاست و دیانت به هم آمیخته است تصریح می کنند؛ اسلام مثل مسیحیت و یهودیت نیست. بشنوید:
اسلام «مثل مذهب مسیح [نیست‏] یعنى این مذهبى که حالا دست مسیحیها هست؛ و من گمان ندارم که مسیح- علیه السلام- مذهبش این بوده است که اینها الآن می گویند که هیچ کارى نداشته باشند به زندگى مردم و هیچ کارى به وضع سیاسى نداشته باشند، و همین بروند و یک زنگى بزنند و دنبال آن زنگ هم یک عبادت مختصرى بکنند و تمام بشود برود سراغ [کارش‏]. من گمان نکنم که در دنیا همچو مذهبى مذهب مسیحى باشد؛ منحرف شده است این مذاهب. مذهب یهود و همین طور مذهب نصارا انحرافات پیدا کرده است، دست در آن وارد شده است. مذهب اسلام، که سندش قرآن است و محفوظ هست، حتى یک کلمه تغییر نکرده است.»

عید، سیاست، بیداری اسلامی
ایشان در پیامشان به کنگره حج می‏ نویسند: «عید سعید و مبارک در حقیقت آن روزى است که با بیدارى مسلمین و تعهد علماى اسلام تمام مسلمانان جهان از تحت سلطه ستمکاران و جهانخواران بیرون آیند. و این مقصد بزرگ زمانى میسر است که ابعاد مختلفه احکام اسلام را بتوانند به ملتهاى زیر ستم ارائه دهند. و ملتها را با اسلام ناشناخته آشنا کنند، و فرصتها را براى این امر بزرگ سرنوشت‏ساز مغتنم شمرده و از دست ندهند. و چه فرصتى بالاتر و والاتر از کنگره عظیم حج که خداوند متعال براى مسلمانان فراهم آورده است. و مع الأسف ابعاد مختلف این فریضه عظیم سرنوشت‏ساز به واسطه انحرافهاى حکومتهاى جور در کشورهاى اسلامى و آخوندهاى فرومایه دربارى و کج ‏فهمیهاى بعضى از معممین و مقدس‏نماها در تمام‏ کشورهاى اسلامى در پرده ابهام باقى مانده است.» بنابراین کاملاً روشن است که ایشان با استفاده از کنگره حج که قربانی در روز دهم ذیالحجه یکی از مناسک آن است به دنبال بیداری اسلامی و مبارزه با مستکبرین است.
وی در جمع سفیران ممالک اسلامى عید مسلمین را استقلال مسلمین می‏دانند و تصریح می‏ کنند «عید مسلمین وقتى سعید و مبارک هست که مسلمین خودشان استقلالشان را و مَجدشان را - آن مجدى که در صدر اسلام براى مسلمین بود - به دست بیاورند. مادامى که مسلمین در این حال هستند، در حال تفرُّق و تشتُّت، و در حالى که همه چیزشان پیوسته به غیر است، هیچ روزى براى آنها مبارک نیست. مبارک آن روزى است که دست اجانب از ممالک ما، از ممالک اسلامى، کوتاه بشود، و مسلمین روى پاى خودشان بایستند و امور مملکتشان را خودشان به دست بیاورند.»(4)

عید، سیاست، عرفان
نگاه امام خمینی به سیاست آمیخته با دیانت و عرفان است. «این مواقفى که در اسلام هست مثل عید فطر، عید اضحى‏، قربان، و حج- مواقف حج- نماز جمعه، جماعات که در شب و روز انجام مى‏گیرد، این مواقف جنبه‏ هاى عبادى دارد، و جنبه‏ هاى سیاسى و اجتماعى هم دارد؛ یعنى جنبه عبادی اش در جنبه سیاسی اش- اینها- مُدْغَمند، مُنْضَم به همند. دیانت اسلام یک دیانت عبادىِ تنها نیست و فقط وظیفه بین عبد و خداىِ تبارک و تعالى، وظیفه روحانى تنها نیست؛ و همین طور یک مذهب و دیانت سیاسى تنها نیست؛ عبادى است و سیاسى. سیاستش در عباداتْ مُدْغَم است و عبادتش در سیاسات مدغم است. یعنى همان جنبه عبادى یک جنبه سیاسى دارد. همین اجتماع در اعیاد براى نماز، این عبادت است لکن آن اجتماع خودش جنبه سیاست دارد. مسلمانها باید از این اجتماعاتى که هست، از این اجتماعات استفاده ‏هاى زیاد بکنند.» 
امام ابعاد عرفانی عید قربان را اینگونه تبیین می‏ کند: «مسئله قربانى فرزند یک باب است که به حسب البته دید نوع بشر، مسئله مهمى است، لکن آن چیزى که مبدأ این عمل می شود، آن چیزى که مقابله ما بین پدر و پسر را در آن جا متحقق می کند، این یک مسائل قلبى و روحى و معنوى است، فوق این مسائلى که ماها می ‏فهمیم. ما همین می گوییم که ایثار کرد، قربانى کرد و واقعاً این طور بوده است، مهم هم هست. لکن آیا در نظر ابراهیم هم ایثار بوده است؟ ابراهیم هم در نظرش این بوده است که حالا یک چیزى، تحفه‏اى می برد پیش خدا؟ اسماعیل هم- سلام اللَّه علیه- در نظرش بوده که یک جانفشانى دارد مى‏کند براى خدا؟ یا مسأله این نیست. این مسئله ‏اى است که تا نفسانیت انسان هست، خودیت انسان هست، ایثار اسمش هست. من ایثار می کنم در راه خدا فرزندم را، من ایثار می کنم در راه خدا جان خودم را. این، براى ما مهم است و زیاد مهم است، براى ابراهیم نیست مسأله این، ایثار نیست. ابراهیم خودى نمی بیند تا ایثارى کرده باشد، اسماعیل خودى نمی ‏بیند تا ایثار کرده باشد. ایثار این است که من هستم و تو هستى و عمل من و براى تو و ایثار. این، در نظر بزرگان اهل معرفت و اولیاى خدا شرک است، در عین حالى که در نظر ما کمال بزرگى است، ایثار بزرگى است.

عید براى ما یک معنا دارد، براى ابراهیم و براى پیغمبرها یک معناى دیگرى دارد، ما هم عید می ‏کنیم، آنها هم عید می ‏گیرند، لکن آنهایى که عید می گیرند عید لقاست، آنها عود می کنند به آن جایى که از آنجا ظاهر شدند و عید می گیرند براى این امر، البته بعد از ارجاع به- باز از آن معناى سیر الهى- بعد از ارجاع اسمش عید می شود. و بعدهاى معنوی اش بسیار زیاد است و دست ما از آن کوتاه است و بعدهاى سیاسى و اجتماعیش هم زیاد است و زیاد بوده است و امیدواریم که زیاد بشود.»
در سخنرانی دیگری می‏ فرمایند: «بعضى امور است که تصدیقش آسان است لکن تصورش مشکل. بعضى از مسائل هست که تصور، انسان نمی ‏تواند بکند، لکن تصدیقش می کند، و مسائل که مال اهل معرفت است از این جور مسائل هستند، تصدیق مى‏شود کرد به اینکه هو الظاهر، لکن تصور هو الظاهر یک تصورى است که بسیار مشکل است، مگر براى آنهایى که خاصه اولیا هستند و عید شریف قربان و اینکه همه را خواستند، فى الناس، فریاد بزن بین ناس که بیایند و بیایند به‏ سوى تو اى ابراهیم، و به سوى رسول خدا در وقتى که رسول خدا هست، و به سوى ولىّ در وقتى که ولىّ هست، به سوى او بیایند و به سوى او آمدن، به سوى خدا رفتن است، نه اینکه به سوى او بیایند در مقابل به سوى خدا رفتن، به سوى او رفتن عین به سوى خدا رفتن است. از این جهت دعوت به این است که به سوى خدا بروند، لکن راه این است، طریق این است. و ابراهیم- سلام اللَّه علیه-، عید براى او براى ذبیح اللَّه است، که ثمره وجود خودش را حاضر شد که فدا کند، و براى رسول اللَّه هم، براى ذبیح اللَّه در این امت است، که ذبیح اللَّه هم، «فِدیه» هم تفسیر شده است در بعض روایات به حضرت سید الشهدا. ابراهیم تا آن حدى که حد فداکارى هست رفت، منتها خداى تبارک و تعالى براى او فِدیه فرستاد، و پیغمبر اکرم هم تا آن حدى که هست و و اصل هم به آن حدّ شد، براى اینکه ذبح واقع شد. و نمونه‏ هایى از این مسائل در بین بشر هست، لکن با تفاوتهاى بسیار زیاد که آن تفاوتها مربوط به مراتب معرفت است.»

عید، سیاست، شهادت
امام خمینی در ادامه صحبتشان به ابعاد سیاسی عید قربان و الگو گرفتن جوانان ایران از حضرت ابراهیم علیه السلام اشاره می‏ کنند و می‏ فرمایند: « شما در این عصر که ملاحظه می کنید جوان‏هایى هستند که واقعاً فداکارى می کنند، واقعاً رو به شهادت می روند. کسانى هستند که واقعاً جوان‏هایشان را به شهادت می ‏فرستند و خوشحال هم هستند. این همان سنخ هست، لکن تفاوت این است که آنجا معرفت یک معرفت عالى مقامى است و اینجا به آن مرتبه نرسیده است، اینجا نمونه‏ اى از اوست. فداکاری هاى جوان‏هاى عزیز ما و پدرهاى آنها و مادرهاى آنها همان نحو است که آنها کردند. اینها ذبح می شوند به همان طورى که اسماعیل ذبح شد و به همان طورى که فدیه اسماعیل به حسب روایات ذبح شد. و ما باید بگوییم که عاجزیم از اینکه همین فداکارى که اینها دارند هم، ما عاجزیم که تصور کنیم. و بحمد اللَّه این فداکارها براى اسلام آن چنان سرافرازى ایجاد کردند که در طول تاریخ خواهد ماند، آن طور براى کشور خودشان سرافرازى ایجاد کردند که در طول تاریخ خواهد ماند.»
امام خمینی در پیامشان به ملت ایران در سالگرد کشتار خونین مکه و پس قبول قطعنامه 598 با نگاه به عید قربان شهادت زائران ایرانی را تحلیل کرده‏اند: « آل سعود با کشتن میهمانان خدا و به خاک و خون کشیدن بهترین بندگان حق نه تنها حرم را، که جهان اسلام را آلوده به خون شهیدان نمود و مسلمانان و آزادگان را عزادار ساخت.
مسلمانان جهان در سال گذشته و براى اولین بار عید قربان را با شهادت فرزندان ابراهیم- علیه السلام- که دهها بار از مصاف با جهانخواران و اذناب آنان برگشته بودند، در مسلخ عشق و در مناى رضایت حق جشن گرفتند. و بار دیگر امریکا و آل سعود، بر خلاف راه و رسم آزادگى، از زنان و مردان، از مادران و پدران شهید، از جانبازان بی ‏پناه ما کشته‏ها گرفتند؛ و در آخرین لحظات نیز با ناجوانمردى و قساوت بر پیکر نیمه جان سالخوردگان و بر دهان تشنه و خشکیده مظلومان ما تازیانه زدند و انتقام خود را از آنان گرفتند. انتقام از چه کسانى و از چه گناهى؟ انتقام از کسانى که از خانه خویش به سوى خانه خدا و خانه مردم هجرت نموده بودند! انتقام از کسانى که سالها کوله بار امانت و مبارزه را بر دوش کشیده بودند.
انتقام از کسانى که همچون ابراهیم- علیه السلام- از بت‏شکنى برمی گشتند؛ شاه را شکسته بودند؛ شوروى و امریکا را شکسته بودند؛ کفر و نفاق را خرد کرده بودند. همانها که پس از طى آن همه راهها با فریاد: و أَذِّن فِى النَّاس بِالحَجِّ یَأْتُوکَ رِجَالًا پابرهنه و سر برهنه آمده بودند تا ابراهیم را خوشحال کنند، به میهمانى خدا آمده بودند تا با آب زمزم گرد و غبار سفر را از چهره بزدایند، و عطش خویش را در زلال مناسک حج برطرف نمایند و با توانى بیشتر مسئولیت ‏پذیر گردند و در سیر و صیرورت ابدى خود نه تنها در میقات حج، که در میقات عمل نیز لباس و حجاب پیوستگى و دلبستگى به دنیا را از تن به در آورند.
همانها که براى نجات محرومان و بندگان خدا راحتى راحت طلبان را بر خود حرام، و مُحرِم به احرام شهادت شده بودند و عزم را جزم کردند تا نه تنها بنده زرخرید امریکا و شوروى نباشند، که زیر بار هیچ کس جز خدا نروند. آمده بودند که دوباره به محمد- صلى اللَّه علیه و آله و سلم- بگویند که از مبارزه خسته نشده‏ اند و به خوبى می ‏دانند که ابى سفیان و ابى لهب و ابى جهل براى انتقام در کمین نشسته ‏اند؛ و با خود می گویند مگر هنوز لات و هُبَل در کعبه‏ اند. آرى، خطرناکتر از آن بتها، اما در چهره و فریبى نو. آنها می دانند که امروز حَرَم، حَرَم است اما نه براى ناس، که براى امریکا! و کسى که به امریکا لبیک نگوید و به خداى کعبه رو آورد سزاوار انتقام خواهد شد. انتقام از زائرانى که همه ذرات وجود و همه حرکات و سکنات انقلابشان مناسک ابراهیم را زنده کرده است؛ و حقیقتاً می رود تا فضاى کشور و زندگى خویش را با آواى دلنشین «لَبَّیکَ، اللَّهُمَّ لَبَّیکَ» معطر سازد.»(9)
عید، سیاست، ولایت
مقام معظم رهبری می‏فرمایند: «بدون شک روز «عید غدیر» اهمیت بسیارى دارد. در روایات ما وارد شده که عظمت این روز، حتى از روز «عید فطر» و روز «عید قربان‏» هم بیشتر است. نه اینکه از اهمیت آن دو عید عظیم اسلامى چیزى کم بشود، بلکه به خاطر اینکه این عید حاوى یک مضمون والاتر است. اهمیت این عیدى که طبق روایات ما برترین اعیاد است، در همین است که متضمن موضوع ولایت است. شاید بتوان گفت که هدف از همه‏ ى زحماتى که پیغمبر اکرم و بزرگان دین و انبیاء الهى علیهم الصّلاة و السّلام، متحمّل شده ‏اند، استقرار ولایت الهى بوده است. گویا در روایتى از امام صادق علیه الصّلاة و السّلام است که در مقام هدف جهاد فی سبیل الله مجموعه ‏ى تلاش‏هایى که براى دین می شود فرموده ‏اند: «لیخرج الناس من عبادة العبید الى عبادت الله و من ولایت العبید الى ولایت الله.» هدف این است که انسانها را از ولایت بندگان و بردگان با معناى وسیعى که این کلمه دارد خارج سازند و به ولایت اللّه نائل کنند.»(10)
عید، سیاست، ابراهیم
امام خمینی ابراز امیدواری می‏ کنند که تمام ملت‏ها و مستضعفین جهان ابراهیم‏وار در برابر مستکبرین قیام کنند و نترسند: «ما آرزو داریم که این سرافرازى براى همه ملت‏ها حاصل بشود و انقلاب به همین معنا براى همه ملت‏ها حاصل بشود، براى همه مستضعفین حاصل بشود.»(11)
پی نوشتها: 
(1) . صحیفه امام، ج‏1، ص 270
(2). صحیفه امام، ج‏4، ص 447 ـ 448
(3) . صحیفه امام، ج‏19، ص 21
(4). صحیفه امام، ج‏10، ص 414
(5). صحیفه امام، ج‏4، ص 447 ـ 448
(6). صحیفه امام، ج‏19، ص 49
(7). صحیفه امام، ج‏18، ص 120 ـ 121
(8). صحیفه امام، ج‏18، ص 122
(9). صحیفه امام، ج‏21، ص 74 ـ 75
(10). بیانات، 19/ 03/ 1372
(11). صحیفه امام، ج‏18، ص 122

 بیانات مقام معظم رهبری در مورد فضیلت روز و دعا عرفه

حضرت آیت الله خامنه ای درباره عظمت دعای عرفه می فرمایند: در دعای عرفه بهترین مطالبات و خواسته‌ها برای انسان مطرح می‌شود؛ که اگر انسان اینها را از خدا بخواهد و بگیرد، می‌تواند برای او سرمایه باشد.
 دعای عرفه پر از معارف است

** دولت اسلام

اقبال بزرگی که شما جوانان آورده‌اید این است که در دوره‌ی حاکمیت اسلام هستید. بعضی در این دوره متولد شده‌اید و بعضی در این دوره، جوانی‌تان را گذرانده‌اید و این، اقبال بسیار بزرگی است.

خوشا به حالتان! کمااین‌که، حضرت امام حسین علیه‌السلام، در «دعای عرفه» خدا را شکر می‌کند که در دولت کفر به دنیا نیامده است. (چون ایشان در دولت پیغمبر به دنیا آمدند.) آری! این قضیه آن‌قدر عظمت دارد که امام حسین، آن هم در دعای عرفه خدا را شکر می‌کند که او را در دولت کفر به دنیا نیاورده و در دولت اسلام به دنیا آورده است. 1379/11/15 

** توجه به ترجمه‌ی ادعیه

من به جوانها  توصیه می کنم که به ترجمه‌ی این دعاها توجه کنند.

این دعاهای عرفه و ابی‌حمزه، پر از معارف است.

نماز جمعه‌ی تهران 1385/07/21 

** از دست ندهید...

فردا، روز عرفه است؛ روز دعا و ذکر و تضرع و ابتهال و راز و نیاز است؛ بخصوص شما جوان‌ها قدر این روزهای بزرگ و این ساعات باارزش را بدانید. همین رابطه‌ی با خداست که سینه‌ها و دل‌ها را منشرح می‌کند؛ راه را برای انسان باز می‌کند؛ عزم و اخلاص به انسان می‌دهد؛ به کارها برکت می‌بخشد؛ توفیق الهی را بر سر انسان سایه‌گستر می‌کند و نتیجه‌ی آن، پیشرفت در خط اصیل ارزش‌های اسلامی است. این روزها و این ساعات باارزش را هرگز از دست ندهید.

دیدار عمومی مردم قم 1384/10/19 

** بهترین خواسته‌ها برای انسان

دعاهایی که از ائمه رسیده است، بهترین دعاهاست. اولا خواسته‌هایی در این دعاها گنجانده شده است که به ذهن امثال ماها اصلا خطور نمی‌کند و انسان از زبان ائمه (علیهم‌السلام) آنها را از خدا طلب می‌کند. در دعای ابوحمزه و دعای افتتاح و دعای عرفه بهترین مطالبات و خواسته‌ها برای انسان مطرح می‌شود؛ که اگر انسان اینها را از خدا بخواهد و بگیرد، می‌تواند برای او سرمایه باشد. ثانیا در این دعاها مایه‌های خشوع و تضرع وجود دارد. مطلب، با زبان و لحن و بیانی ادا شده است که دل را خاشع و نرم می‌کند. با عبارات فصیح و بلیغ، عشق و شیفتگی و شوق در این دعاها موج می‌زند. انسان باید این دعاها را قدر بداند و از آنها استفاده کند.

نماز جمعه‌ی تهران، 1384/07/29 

** تعلیمات ادعیه به مردم

چرا ما مردم را به سطحی‌اندیشی و عوام بودن متهم می‌کنیم؟ چون عواطف جوشان دارند؟ این از امتیازات مردم ماست؛ به‌خاطر ولایت ائمه‌ی اطهار (علیهم‌السلام) است؛ آنها ما را این‌طوری بار آورده‌اند؛ هم با تعلیماتی که به ما داده‌اند - این دعای عرفه، این دعای کمیل، این دعاهای صحیفه‌ی سجادیه، این معارف عاطفه‌برانگیز و احساس برانگیز - هم با خاطره‌های خودشان. ماجرای شهادت حضرت ابی‌عبدالله، عاشورای ما، دهه‌ی محرم ما و دهه‌ی فاطمیه‌ی ما را دیگر مسلمانها ندارند؛ ما داریم.

دیدار مسؤولان اداری و اجرایی استان کرمان، 1384/02/19 

** زمزمه‌ی محبت‌آمیز با پروردگار

بعد می‌رسیم به مسأله‌ی پاکیزه بودن اخلاقی و پاکیزه بودن عملی، که در سایه‌ی تدین به‌دست می‌آید؛ این هم خودش عالمی است. لذتهایی در زندگی انسان وجود دارد که قابل توصیف نیست و با هیچ ابزار مادی هم به‌دست نمی‌آید. لذت انس با خدا، لذت ذکر، لذت لحظه‌یی که شما احساس می‌کنید در حال نماز یا در حال دعای عرفه یا در حال دعای کمیل دارید با مرکز زیبایی‌ها و نیکی‌ها و آفریننده‌ی همه‌ی اینها در خلوت حرف می‌زنید - توی جمع هستید، اما با او احساس خلوت می‌کنید - لذت بسیار بالایی است؛ دیریاب و کمیاب است؛ اما لذت بسیار عجیبی است. قاعدتا شماها هم این را تجربه کرده‌اید. گاهگاهی همه‌ی انسانها این حالت را تجربه می‌کنند؛ برای آنها مواردی پیش می‌آید و لحظه‌یی، دقیقه‌یی و یا ساعتی این لذت را احساس می‌کنند. مشکل ما این است که به‌خاطر آلودگی‌ها و گرفتاری‌های دوروبرمان نمی‌توانیم آن لحظه را ادامه دهیم؛ اما در آن لحظه اگر زیباترین چیزها را هم بر شما عرضه کنند، میل و رغبتی ندارید؛ دلتان می‌خواهد در همان خلوت انس با خدا و تبادل زمزمه‌ی محبت‌آمیز با پروردگار وقت خود را بگذرانید.

دیدار اعضای جامعه‌ی اسلامی دانشجویان، 1383/11/15 

**با تقوای خودت مرا خوشبخت کن

باید به خدای متعال توکل کنید و تقوای الهی را هم از او بخواهید. چند روز پیش در دعای مبارک امام حسین علیه‌السلام در روز عرفه، خواندید: «اللهم اجعلنی اخشاک کأنی اراک و اسعدنی بتقویک و لا تشقنی بمعصیتک».«و اسعدنی بتقویک»؛ با تقوای خودت مرا خوشوقت و خوشبخت کن. «ولاتشقنی»؛ با معصیت خودت مرا بدبخت نکن. باید از خدا تقوای الهی را خواست. ان‌شاءالله توجهات و رحمت خدای متعال هم به سمت شما نازل است.

دیدار اعضای سازمان عقیدتی، سیاسی نیروی انتظامی، 1380/12/07

---

 

 

 

 

 

فضیلت دعا و روز عرفه

مقدمه

یکی از ویژگی های مؤمن این است که می خواهد دائماً خود را به خدا نزدیک کند و پیوسته در جهت جلب رضای اوست. همانطور که در روایات بسیاری به توبه یا دعا و...سفارش شده و از طرف دیگر مکانها یا زمانهای خاصی برای اجات دعا یا قبولی توبه ذکر شده، برای جلب رضایت حق نیز اوقات یا مکانهایی بیان شده که مؤمن می تواند در آنها، به خداوند تقرّب جوید. خداوند، مهربان و بخشنده بوده و رحمت او همیشه بر خلقش جاری است، اما باید بدانیم برخی از اوقات یا در برخی از مکانها رحمت خداوند بر خلق بیشتر بوده و بخشش معاصی راحت تر می باشد، یکی از همین اوقات روز عرفه است. برای کسی که در جستجوی رحمت الهی است روز عرفه فرصت خوبی است تا بتواند رضایت خداوند را جلب نموده و از گناهان خود توبه کند در این نوشته سعی می کنیم به برخی از این فرصتها اشاره کنیم.

عرفه و فرصت خداشناسی

روز عرفه دارای فضایل بسیاری است، هم برای کسانی که در عرفات حاضرند و هم برای کسانی که در اماکنی غیر از عرفات اند، به همین دلیل بر مؤمنان لازم است نهایت بهره برداری از این روز شریف را بنمایند. یکی از مهمترین و بهترین فرصتهای موجود در این روز، فرصت خداشناسی است، تأمّل و تدبّر در دعای عرفه امام حسین که در حقیقت بیان و شرح حقایق توحیدی و مراتب آن است ما را به این موضوع یعنی خداشناسی نزدیکتر می کند. اینکه خداوند انسان را چگونه خلق فرمود، چگونه روزی داد، چقدر بر بندگان نعمت ارزانی داشت، چقدر از گناهان ایشان بخشید،و... همه از مواردی است که در دعای عرفه ذکر شده است. با قرائت دعای عرفه خدا را بهتر می شناسیم، وقتی فهمیدیم که نهایت مرتبه توحید آن است که غیر از خدا نبینیم و غیر از او نخواهیم، سعی می کنیم تا خود را به آن مرتبه برسانیم، همانکه امام فرمود: ایکون لغیرک من الظهور ما لیس لک حتی یکون هو المظهر لک متی غبت حتی تحتاج الی دلیل یدلّ علیک عمیت عین لا تراک؛ آیا برای غیر تو ظهوری هست که برای تو نباشد تا آن غیر بخواهد مظهر تو باشد؟ چه وقت غایب بوده ای تا به دلیلی احتیاج باشد که بر تو دلالت کند؟ کور باد چشمی که تو را نبیند. همه اینها با تأمّل و تفکر در دعای عرفه بدست می آید، برای آنانکه اراده دارند معرفت خود را نسبت به حقتعالی زیاد کنند. در این فصل سعی می کنیم به برخی از راههای افزایش خداشناسی اشاره کنیم.

الف: استفاده کردن از نعمتهای در دسترس

خداوند می فرماید: الّذی جعل لکم الأرض فراشاً و السّماء بناءً و انزل من السّماء ماء فاخرج به من الثّمرات رزقاً لکم فلاتجعلوا للّه انداداً و انتم تعلمون؛(1) آن (خداوندی) که زمین را برای شما فرشی (گسترده) و آسمان را بنایی (افراشته) قرار داد و از آسمان، آبی فرو فرستاد و به آن از میوه ها، روزی برای شما بیرون آورد، پس برای خداوند شریک و همتایی قرار ندهید با آنکه خودتان می دانید(که هیچ یک از شرکا و بت ها، نه شما را آفریده اند و نه روزی می دهند و اینها فقط کار خداست). اینکه انسان بداند از نعمتهای خداوند استفاده می کند و روزی خود را از آنها تأمین می کند، او را به این موضوع راهنمایی می کند که اولاً آنکه این نعمتها را به او ارزانی داشته، اگر اراده فرماید می تواند همه را از او بگیرد. چنانکه می بینیم هر گاه به سبب گناهان مردم، خشکسالی شده و آسمان باران را از زمین دریغ می کند مردم به تضرع و زاری به درگاه خداوند رفته، تا شاید حق از گناهان آنها درگذرد و درهای رحمت خود را برایشان بگشاید. و ثانیاً به لطف و رحمت و مهربانی خداوند پی می برد که چگونه لحظه ای بندگان را مهمل نگذاشته و روزی آنها را دائماً عنایت می فرماید.

امام حسین(ع) در دعای روز عرفه در مورد نعمتهای الهی و توجه بندگان به خداوند روزی دهنده می فرماید: فایّ نعمک یا الهی احصی عدداً و ذکراً ام ایّ عطایاک اقوم بها شکراً و هی یا ربّ اکثر من ان یحصیها العادّون؛ پروردگارا کدام نوع از نعمت های بی حسابت را به ذکر و شماره می توان آورد، به شکرانه کدامیک از عطاهایت می توان قیام نمود در صورتی که نعمتت بیش از آن است که حسابگران به شمار آرند.

ب: تفکر در ربوبیت خداوند

دقت در سیر تکاملی موجودات زنده، و تحوّل و دگرگونی های موجودات بی جان، و فراهم آمدن زمینه های تربیت موجودات، و ریزه کاری هایی که در هر یک از این قسمت ها نهفته شده است یکی از بهترین طرق خداشناسی است. هماهنگی هایی که در هر یک از این قسمت ها نهفته شده است یکی از بهترین طرق خداشناسی است. هماهنگی هایی که در میان اعضاء بدن ماست که غالباً بدون آگاهی ما برقرار می باشد، یکی از نمونه های زنده آن است. فی المثل هنگامی که حادثه مهمی در زندگی ما رخ می دهد، و باید با تمام توان در برابر آن بپاخیزیم، در یک لحظه کوتاه فرمانی هماهنگ به تمام ارگان های بدن ما به صورت ناآگاه صادر می شود، بلافاصله، ضربان قلب بالا می رود، تنفس شدید می شود، تمام نیروهای بدن بسیج می گردند، مواد غذایی و اکسیژن هوا از طریق خون به طور فراوان به تمام سلول ها می رسند، اعصاب آماده کار، و عضلات آماده حرکت بیشتر می شوند، نیروی تحمّل انسان بالا می رود، احساس درد کمتر می شود، خواب از چشم می پرد، خستگی از اعضا فرار می کند، احساس گرسنگی به کلّی فراموش می شود. چه کسی این هماهنگی عجیب را در این لحظه حساس، با این سرعت، در میان تمام ذرات وجود انسان، ایجاد می کند؟ آیا این پرورش جز از ناحیه خداوند عالم و قادر ممکن است؟! آیات قرآن پر است از نمونه های این پرورش الهی که بخواست خدا هر کدام در جای خود خواهد آمد و هر کدام دلیل روشنی برای شناخت خدا هستند.(2) امام حسین(ع) ربوبیت خداوند را در دعا چنین بیان می فرماید: معترفم که نعمتهایت را که بس زیادند در وجود حادث من نیست که بتوانم آن نعمتها را شماره کنم که پیوسته مرا با آن نعمتها از بدو خلقت و اول زندگانی منظور داشتی و احتیاجم را به غنا و بی نیازی مبدّل ساختی و رنج و الم را از من رفع نمودی و اسباب و وسایل آسایش عطا فرمودی و دفع هر سختی نمودی و از هر غم و اندوه مرا رهانیدی و عافیت در تن و سلامت در دین بخشیدی.

ج: تفکر در قدرت الهی و مقایسه قدرت حقتعالی با بندگان

خداوند در بیان قدرت خود می فرماید: قل من یرزقکم من السّماء و الأرض أمّن یملک السّمع و الأبصار و من یخرج الحیّ من المیّت و یخرج المیّت من الحیّ و من یدبّر الأمر فسیقولون اللّه فقل أفلا تتّقون؛(3) بگو: چه کسی از آسمان و زمین شما را روزی می دهد؟ یا چه کسی مالک گوش و چشم هاست؟ و چه کسی زنده رااز مرده و مرده را از زنده بیرون می آورد و چه کسی کار هستی را سامان می دهد؟ (در پاسخ) خواهند گفت: خدا. پس بگو: آیا از کیفر پرستش غیر خدا پروا نمی کنید؟

همچنین در مقایسه قدرت خود با دیگران چنین می فرماید: هذا خلق اللّه فارونی ما ذا خلق الّذین من دونه بل الظّالمون فی ضلالٍ مبین؛(4) این آفرینش خداست، پس به من نشان دهید که (معبودان) غیر او چه آفریده اند؟ آری، ستمگران(مشرک) در گمراهی آشکارند.

امام حسین(ع) در دعای روز عرفه می فرماید: و هو للدّعوات سامع و للکربات دافع و للدرجات رافع و للجبابرة قامع، فلا اله غیره و لا شی ء یعدله و لیس کمثله شی ء و هو السمیع البصیر او دعای بندگان را می شنود و سختی های ایشان را از بین می برد و مقامشان را بالا می برد و گردنکشان را سرکوب می کند پس غیر آن ذات یکتا هیچ خدایی نیست و او را عدیل نباشد و مثل و مانند ندارد و او شنوا و بیناست.

د: تفکر در طبیعت

خداوند در آیات بسیاری انسان را به تفکّر در طبیعت و جهان آفرینش دعوت کرده است از آن جمله می فرماید: انّ اللّه فالق الحبّ و النّوی؛(5) همانا خداوند، شکافنده دانه و هسته است. فالق الاصباح و جعل اللّیل سکناً و الشّمس و القمر حسباناً ذلک تقدیر العزیز العلیم؛(6) (خداوند) شکافنده سپیده دم است، و شب را مایه آرامش قرار داد و خورشید و ماه را اسباب شمارش (ایّام). این است اندازه گیری خداوند قدرتمند دانا. حضرت علی(ع) می فرماید: خداوند با نشانه های تدبیر استوار و خواسته های حکیمانه در خلق نظام احسن، در برابر غفلتها، آشکارا جلوه کرده است.(7)

عرفه و فرصت توبه و استغفار

یکی دیگر از فرصتهای موجود در این روز که شاید مهمترین فرصت باشد، فرصت توبه است، فرصتی که به جرأت می توان گفت در هیچ روزی مثل این روز تکرار نخواهد شد. توبه مهمترین چیزی است که بنده به آن احتیاج دارد. در این روز خداوند توبه بسیاری را قبول فرموده و از گناهان بندگان در می گذرد، کافی استکه عزم بر ترک گناه کرده و به حقیقت از کرده های خود پشیمان باشیم، آنگاه خود را غرق در رحمت خداوند خواهیم دید.

تا کنون کردی گنه دیگر مکن

تیره کردی آب، افزون تر مکن

و به این نکته توجه داشته باشیم که شاید روز عرفه دیگری در کار نباشد تا بخواهیم از آن استفاده کنیم، شاید این آخرین باشد، پس زنهار زنهار ای برادر:

چو پنجاه سالت برون شد زدست	غنیت شمر پنج روزی که هست
مخسب ای گنه کرده خفته، خیز	به قدر گنه آب چشمی بریز

احادیثی در باب توبه در روز عرفه

روز عرفه، روزی است که خداوند توبه داوود و آدم (علیهما السلام) را قبول فرمود.(8) در عظمت و بزرگی روز عرفه و قبولی توبه در آن، همین روایت بس که امام صادق(ع) فرمود: من لم یغفر له فی شهر رمضان لم یغفر له الی قابل الّا ان یشهد عرفه؛(9) کسی که در ماه رمضان بخشیده نشود، برای او بخششی، (در مواقع دیگر سال) نخواهد بود جز اینکه در عرفه حاضر باشد.

در خبری از رسول خدا(ص) است که فرمود: در ذی الحجه شبی است که آن سیّد شبهاست و آن شب ابراهیم خلیل است و در این شب خدای تعالی توبه داوود را قبول کرد و آن شب عرفه است. هر که در این شب عملی کند از عبادت، او را مزد صد و هفتاد سال عبادت دهند و دعایش را اجابت کنند.(10)

همچنین علی بن ابراهیم از صادق آل محمد(ص) چنین روایت می کند که پس از آنکه آدم(ع) در زمین صفا از مفارقت بهشت که در جوار حق تعالی بود در حال سجده چهل روز گریست، جبرئیل بر وی نازل گردید و گفت: ای آدم چرا اینقدر گریه می کنی؟ آدم گفت: ای جبرئیل چگونه گریه نکنم در صورتی که خداوند مرا از جوار خود خارج نمود و بزمین سقوط نمودم. جبرئیل گفت: ای آدم توبه کن. آدم(ع) گفت: چگونه توبه کنم؟ آن گاه خداوند در محل کعبه، قبّه ای از نور برای او پدید آورد و نور آن اطراف مکه و کوه های مکه را فرا گرفت پس آنجا حرم شد و جبرئیل(ع) مأمور گردید که در آنجا علامتی بگذارد و گفت: ای آدم برخیز و غسل کن و محرم شو و روزی که آدم(ع) از بهشت سقوط نمود اول ذی القعدة الحرام بود و روزی که محرم شد و داخل در عرفات گردید هشتم ماه ذی الحجة الحرام بود و مأمور شد بتلبیه و چون ظهر روز عرفه شد مأمور شد غسل کند و پس از نماز عصر خداوند کلماتی بوی القاء کرد و آن کلمات این بود: سبحانک اللّهم و بحمدک لا اله الّا انت عملت سوء و ظلمت نفسی و اعترفت بذنبی فاغفر لی انّک انت التّوّاب الرّحیم و آدم(ع) با حال گریه و مناجات در عرفات ماند بعد از غروب روانه گردید بسوی مشعر الحرام و چون صبح شد خدا را بکلماتی خواند و خداوند توبه او را قبول نمود.(11)

عرفه و فرصت دعا

یکی از فرصتهای مهم در روز عرفه، که بسیار مورد تأکید ائمه معصومین و بزرگان دین قرار گرفته است، فرصت دعا و مسئلت از خداوند است. چنانکه در فصل قبل گفتیم بنا به فرموده امام سجاد(ع) این روز روزی است که در آن درهای رحمت الهی باز بوده و خداوند عطای خود را بر مردم گسترانیده و بر همگان تفضّل فرموده است، به همین خاطر توبه در آن مقبول و دعا به اجابت خواهد رسید. کسی که به عظمت این روز بزرگ پی نبرده و مقام آن را نشناخته باشد. به جای درخواست حاجات خود از خداوند به سراغ خلق او رفته، طلب نیاز از آنها می کند.

احادیثی در فضیلت دعا در روز عرفه

در روایت معتبری است که امام سجاد(ع) در روز عرفه مردان و زنانی را دید که گدایی می کنند فرمود: هؤلاء شرار خلق اللّه، الناس مقبلون علی اللّه و هم مقبلون علی النّاس؛(12) اینها بدترین خلق خدا هستند(زیرا رحمت خداوند در این روز را نادیده گرفتند همانا) مردم به خدا روی می آورند و آنها روی به مردم می آورند. مهمترین وظیفه یک مؤمن در این روز آن است که علاوه بر اینکه خود به عنایت حقتعالی توجه دارد دیگران را نیز به رحمت و مغفرت و عطایای حق در این روز مبارک متوجه کند و از آنها بخواهد پیوسته دعا کرده و حاجات خود را از خداوند طلب کنند. اهمّیت دعا در این روز به قدری است که سید بن طاووس در اقبال، حدیثی از امام باقر(ع) نقل فرموده مبنی بر اینکه چنانچه روزه داری در این روز سبب ضعف از دعا شود باید این روز را افطار کرد. عن حنّان بن سدیر عن ابیه عن ابی جعفر(ع) قال: سألته عن صوم عرفه فقلت: جعلت فداک انّهم یزعمون انّه یعدل صیام سنه؟ قال: کان ابی(ع) لایصومه، قلت: و لم ذلک جعلت فداک قال: انّ یوم عرفه یوم دعاء و مسأله، فاتخوف ان یضعفنی عن الدعاء و... حنان بن سدیر از پدرش نقل می کند که از ابی جعفر(ع) درباره روزه روز عرفه پرسیدم و عرض کردم: فدایت شوم آنها (اهل سنت) گمان می کنند روزه آن روز برابر روزه یک سال است، فرمود: پدرم آن روز را روزه نمی گرفت (من هم نمی گیرم) عرض کردم: فدایت شوم چرا؟ فرمود: روز عرفه روز دعا و درخواست از خداست بیم آن دارم که ضعف روزه مرا از دعا باز دارد...

مرحوم ابن فهد حلی(ره) با عنایت به حدیث فوق می فرماید: روز عرفه روز دعا و مسئلت از درگاه حقتعالی است و به همین دلیل خوردن در آن افضل از روزه گرفتن می باشد، با آنکه در روایات ترغیب به روزه گرفتن در آن بسیار شده است.(13)

به خاطر اهمیت دادن به دعاست که در این روز دعاهای بسیاری از معدن اهل بیت عصمت و طهارت وارد شده است که همگی نشان از جلب رضایت و مغفرت پروردگار و طلب توبه از درگاه ذات کبریایی او دارند.(14)

عرفه و فرصت زیارت امام حسین(ع)

در مورد زیارت امام حسین(ع) در روز عرفه فوائد و فضیلتهای بسیاری وارد شده که حاکی از اهمیّت و جلالت شأن و بزرگی امام حسین(ع) و زمین کربلا است. آنچه از ظاهر برخی روایات معلوم می شود آن است که روز عرفه خداوند ابتدا بر زوّار قبر امام حسین توجه می فرماید و آنگاه به حاضران در عرفات. پس بهترین فرصت برای کسی که در چنین روزی در کربلا حاضر است، این است که علاوه بر بهره گیری از رحمت بی پایان خداوند، امام را نیز واسطه در پیشگاه خداوند قرار داده و حوائج خود را بطلبد و البته بهترین عمل در این مکان مقدّس، قرائت دعای امام حسین در روز عرفه است. از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: انّ اللّه تبارک و تعالی یتجلّی لزوّار قبر الحسین(ع) قبل اهل العرفات و یقضی حوائجهم و یغفر ذنوبهم و یشفّعهم فی مسائلهم ثمّ یأتی اهل عرفه فیفعل بهم ذلک.(15) خداوند تبارک و تعالی در روز عرفه، قبل از اهل عرفات، بر زوار قبر امام حسین(ع) تجلّی فرموده و حوائج ایشان را رفع و گناهانشان را می بخشد و در مشکلاتشان یاری خواهد نمود آنگاه به سراغ اهل عرفات آمده و مثل همین انجام می دهد.

همچنین امام صادق(ع) در حدیث دیگری فرمود: اذا کان یوم عرفه نظر اللّه تعالی الی زوّار قبر الحسین بن علی(ع) فقال: ارجعوا مغفوراً لکم ما مضی و لا یکتب علی احد ذنب سبعین یوماً من یوم ینصرف.(16) چون روز عرفه شود خداوند بر زوار قبر حسین(ع) نظر انداخته می فرماید: بازگردید در حالی که گناهان گذشته شما را بخشیده ام و بر هیچیک از شما از زمان انصراف از زیارت گناهی تا هفتاد روز نمی نویسم( در صورتی که گناه به عمد نباشد زیرا زیارت ائمه باید که همراه با معرفت باشد و معرفت ائمه مقتضی این است که انسان از گناه دوری کند. اگر با زیارت ایشان باز هم بنده به سراغ گناه برود معنایش آن است که زیارتش همراه با معرفت نبوده است.)

توجه به این نکته ضروری است که زیارتی دارای فضیلت و ثوابهای مذکور است که همراه با

معرفت و شناخت باشد، چنانکه در روایت امام صادق(ع) است که فرمود: من اتاه فی یوم عرفه عارفاً بحقه کتب له الف حجّة و الف عمرة مقبولة و الف غزوة مع نبیّ مرسل او امام عادل؛(17) هر کس در روز عرفه به زیارت حسین(ع) بیاید در حالیکه حق او را بشناسد، خداوند برای او ثواب هزار حج و هزار عمره مقبول و هزار غزوه می نویسد که همراه نبی مرسل یا امام عادلی بر پا کرده باشد.

پس روز عرفه روز بهره گیری از فرصتهای بسیاری است که بواسطه فزونی رحمت خداوند در این روز می توان از آنها بهره گرفت، روزی که تنها در سال یک بار به انسان رو می کند، بنابراین اگر بخواهیم می توانیم که از این روز استفاده کامل را ببریم. بیاییم تلاش کنیم رحمت خداوند را هرچه بیشتر به سمت خود جلب کنیم.

پی نوشت ها:

1. سوره بقره، آیه 22.

2. تفسیر نمونه، آیت اللّه ناصر مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیه، 1374، ج 1، ص 36.

3. سوره یونس، آیه 31.

4. سوره لقمان، آیه 11.

5. سوره انعام، آیه 95.

6. همان، آیه 96.

7. ترجمه نهج البلاغه محمد دشتی، مؤسسه انتشارات مشهور، 1379، ص 347.

8. مسار الشیعه، شیخ مفید، چاپ کنگره جهانی هزاره شیخ مفید قم، 1413، ص 37.

9. الاقبال بالاعمال الحسنه، سید بن طاووس، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات، 1376، ج 1، ص 28.

10. روض الجنان و روح الجنان، ابوالفتوح رازی، بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی، 1408 ق، ج 20، ص 256.

11. مخزن العرفان در تفسیر قرآن، سیده نصرت امین بانوی اصفهانی، نهضت زنان مسلمان، 1361، ج 1، ص 277.

12. علم اخلاق اسلامی، ترجمه جامع السعادات، سید جلال الدین مجتبوی، انتشارات حکمت، 1377، ج 3، ص 143.

13. اقبال الأعمال، ج 2، ص 60.

14. عدة الداعی، ابن فهد حلی، دارالکتب الاسلامیه، 1407 ق، ص 54.

15. ر.ک اقبال، ج 2، ص 61 و ج 3، ص 251.

16. مصباح المتهجد شیخ طوسی، مؤسسه فقه الشیعه لبنان، 1411 ق، ص 715.

17. کامل الزیارات، جعفر بن محمد بن قولویه، مؤسسه النشر الاسلامی، 1417 ق، ص 319.

18. الامالی شیخ صدوق، مرکز الطباعة و النشر فی مؤسسه البعثه، 1417 ق، ص 207.

 

 

 

سپاه جلوی نفوذ امنیتی را با قدرت می گیرد.

رهبر معظم انقلاب در دیدار فرماندهان سپاه به تشریح راه های جلوگیری از نفوذ دشمن پرداختند

حضرت آیت الله خامنه ای تاًکید کردند: « نفوذ اقتصادی و امنیتی در مقابل نفوذ فکری، فرهنگی و سیاسی اهمیت کمتری دارد، البته مسئولان گوناگون از جمله سپاه جلوی نفوذ امنیتی را با کمال قدرت می گیرند.»

حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر انقلاب اسلامی در دیدار هزاران نفر از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سپاه را نعمت بزرگ الهی و پاسدار آگاه و بینای انقلاب اسلامی در مسائل داخلی و خارجی خواندند و با تبیین الزامات و ابعاد پاسداری از انقلاب اسلامی افزودند: « دشمن به امید واهی پایان یافتن از انقلاب، در فکر نفوذ به خصوص نفوذ سیاسی – فرهنگی است که شناخت توطئه های دشمن، تقویت و استحکام روحیه انقلابی و حرکت مستمر به سمت تحقق آرمان ها این هدف را ناکام خواهد گذاشت.»

حضرت آیت الله خامنه ای در این دیدار در تشریح جایگاه سپاهیان پاسدار و وظایف خطیر آنان در موقعیت کنونی و آینده کشور، به تبیین چهار کلمه «سپاه»، «پاسداران»، «انقلاب» و «اسلامی» و ابعاد و خصوصیات و الزامات آن پرداختند. ایشان کلمه «سپاه» را به معنای داشتن سازمان و تشکیلات و نظم و انضباط دانستند و خاطر نشان کردند: «برای هیچ سازمان و نهادی همچون سپاه وظیفه سازمانی برای پاسداری از انقلاب اسلامی به عنوان عزیزترین حادثه تاریخی و جاری کشور تعریف نشده است.» رهبر انقلاب اسلامی « پیر نشدن و تجدید حیات » از طریق رشد و تعمیق و« تربیت عناصر جدید، با عناصری که در خدمت دستگاه های مختلف قرار می دهد بر ان مجموعه ها و تشکیلات تأثیرگذاری می کند و انسان های موثری را رشد می دهد. »

حضرت ایت الله خامنه ای با تأکید بر اینکه یکی دیگر از خصوصیات تشکیلاتی بودن سپاه، به وجود آمدن اقتدار « میدانی، سیاسی و هویتی و عزت بخشی» است، افزودند: «از جمله ویژگی ها «سازمانی بودن سپاه، جوانگرایی و استفاده از تجربه نیروهای قدیمی و کارکشته است که باید این روند حفظ شود و انقطاع نسلی در سپاه به وجود نیاید.»

ایشان سپس، کلمه «پاسدار» و «پاسداری از انقلاب» را نماد اراده و حضور و هویت انقلابی دانستند و تأکید کردند: «هنگامی که می گوییم پاسداری از انقلاب یعنی اراده انقلابی همچنان مستحکم وجود دارد و انقلاب نیز همچنان با قدرت و قوت زنده و حاضر است زیرا اگر انقلاب زنده نباشد، پاسداری از آن معنایی نخواهد داشت.»

رهبر انقلاب اسلامی یکی دیگر از ابعاد مفهوم «پاسداری از انقلاب» را مورد تهدید بودن انقلاب برشمردند و خاطرنشان کردند:«اگر تهدیدی وجود نداشت، پاسداری از انقلاب لزومی نداشت، پس با توجه به وجود تهدیدات، باید آنها را شناخت.»

حضرت آیت الله خامنه ای با تأکید براینکه یکی از وظایف اصلی سپاه، رصد دائم مسائل داخلی، منطقه ای و بین المللی به منظور شناخت تهدیدهاست، گفتند: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یک سازمان سر به زیر و سرگرم کارهای اداری خود نیست بلکه یک ناظر آگاه و بینا و متوجه مسائل داخلی و خارجی است.» ایشان اهمیت مجموعه اطلاعات سپاه را در این بخش یادآور شدند و افزودند: «مجموعه اطلاعات سپاه باید به طور دائم مسائل را رصد و تهدیدها را شناسایی کند.»

رهبر انقلاب اسلامی یکی دیگر از ابعاد کلمه «پاسداری از انقلاب» را «هوشیاری و بیداری دائم» دانستند و تأکید کردند: «ما هیچ گاه شروع کننده جنگ نبوده و نخواهیم بود اما چون انقلاب اسلامی همواره در معدض تهدید معارضین و مزاحمین است، هوشیاری و بیداری همیشگی سپاه و آمادگی متناسب با تهدیدها کاملا ضروری است.»

حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به بُعد دیگر «پاسداری از انقلاب» یعنی «پاسداشت و گرامیداشت انقلاب» گفتند: «لازمه گرامیداشت و قدرشناسی انقلاب اسلامی، معرفت آگاهانه، روشن و جامع نسبت به انقلاب است که باید چنین معرفتی در همه بخش ها و سلسله مراتب سپاه وجود داشته باشد.» ایشان با اشاره به اینکه یکی از راه های نفوذ دشمن، ایجاد خلل در باورهاست، گفتند: «راه مقابله با چنین نفوذی، مجهز شدن سپاهیان به منطق مستحکم انقلاب از طریق افزایش قدرت اقناعی، منطقی و بیانی در مورد انقلاب اسلامی است.»

حضرت آیت الله خامنه ای شناخت دشمن را یکی دیگر از ابعاد «پاسداری از انقلاب» برشمردند و گفتند: «منظور از دشمن، استکبار جهانی و مظهر کامل آن آمریکا است که رژیم های مرتجع و انسان های ضعیف النفس، عوامل آن هستند.» ایشان افزودند: «لازمه پاسداری از انقلاب، شناخت نقاط ضعف معرفتی و عملی دشمن و توجیه افرادی است که هنوز شناخت صحیح از دشمن ندارند.»

رهبر انقلاب اسلامی سپس به برخی نقاط ضعف و تناقض های مبانی دشمن اشاره کردند و گفتند: «دشمنان انقلاب اسلامی کسانی هستند که از سال های قبل با شعار «برقراری امنیت»، «مبارزه با تروریسم» ، «برقراری دموکراسی» و «ایجاد صلح» به منطقه آمدند اما اکنون دستاورد حضور آنان، ناامنی و ظهور تروریسم وحشی و خشن و شعله ور شدن آتش جنگ در منطقه است.»

حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: «شعار «برقراری دموکراسی» در منطقه که از طرف آمریکایی ها سر داده می شود، اکنون به یکی از مشکلات اصلی و پاشنه آشیل آنها تبدیل شده است، زیرا امروز مرتجع ترین و دیکتاتور ترین رژیم های منطقه، با کمک و حمایت های آمریکا، به جنایات خود ادامه می دهند.»

رهبر انقلاب اسلامی که سخنانشان را در تبیین چهار کلمه شکل دهنده تعبیر«سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» متمرکز کرده بودند، پس از بررسی معنا و مفهوم کلمات سپاه و پاسدار، به تشریح معنای حقیقی انقلاب پرداختند.

ایشان انقلاب را حقیقتی، ماندگار و دائم و «صیرورت و تحولی عمیق و پایان ناپذیر» خواندند و افزودند: «برخلاف تصورات و القائات اتاق فکرهای بیگانه که در داخل هم عده ای آنها را تکرا می کنند، انقلاب تمام شدنی نیست و تبدیل آن به «جمهوری اسلامی» به معنایی که آنها فکر می کنند امکان پذیر نخواهد بود.»

حضرت آیت الله خامنه ای، ترسیم آرمان های اساسی را اولین گام یک انقلاب برشمردند و خاطر نشان کردند: «این اصول و گام یک انقلاب با استفاده از تعبیری قرآنی، آرمان را همان حیات طیبه معنا کردند و افزودند: «حیات طیبه، شامل همه مواردی می شود که یک ملت برای دستیابی به سعادت آنها نیاز دارد.» ایشان عزت ملی، استقلال به معنای آزادی ملی از ظلم و ستم و تسلط زورگویان جهانی، پیشرانی همراه با معنویت در علم و تمدن جهانی، عدالت، رفاه، خلقیات اسلامی و سبک زندگی اسلامی را از جمله خصوصیات حیات طیبه خواندند و افزودند: «حرکت به سمت این جامعه آرمانی، حرکتی مستمر و در واقع صیرورت و تحول دائم به سمت پروردگار است.» ایشان ایمان به الله و کفر به طاغوت را یکی دیگر از ویژگی های حیات طیبه برشمردند و افزودند: «غرب در تبلیغاتی که در داخل هم به نوعی تکرار می شود برای تضعیف تدریجی تنفر ملت از استکبار می گوید لازم نیست هر کسی به خدا ایمان دارد به طاغوت کافر باشد اما ایمان به پروردگار و کفر به طاغوت یک ویژگی به هم پیوسته حیات طیبه است.»

رهبر انقلاب ایدئولوژی زدایی از دیپلماسی و سیاست داخلی را از دیگر محورهای تبلیغات کنونی غرب خواندند و خاطر نشان کردند: «می خواهند ما اصول خود را در همه زمینه ها راهنمایی تعیین کننده به شمار می رود.»

حضرت آیت الله خامنه ای در ادامه به تبیین تناقض ذاتی دو گزاره ای  پرداختند که اخیراً در تبلیغات بیگانگان تکرار می شود. ایشان گفتند: «دشمنان از یک طرف می گویند جمهوری اسلامی در منطقه دارای قدرت و نفوذ و تأثیر گذاری است و از طرف دیگر می گویند روحیه و تفکر انقلابی را کنار بگذارید تا جذب جامعه جهانی شوید.»

رهبر انقلاب افزودند: «این دو گزاره با هم متناقضند زیرا قدرت و نفوذ ما به علت روحیه و عملکرد انقلابی است و طبعاً اگر آن را کنار بگذاریم ضعیف می شویم.» ایشان افزودند: «هدف اصلی دشمنان این است که ملت ایران تفکر انقلابی را کنار بگذارد تا قدرت خود را از دست بدهد و در نقشه های چند کشور زورگو که خود را جامعه جهانی می نامند هضم و محو شود.»

حضرت آیت الله خامنه ای پس از بررسی ابعاد مختلف مفهوم انقلاب، به تبیین ویژگی های چهارمین کلمه تشکیل دهنده «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» یعنی اسلام پرداختند. ایشان تأکید کردند: «اسلام، پایه و مایه انقلاب است اما عده ای از اسم اسلام هم می ترسند و به جای انقلاب اسلامی می گویند: «انقلاب 57» رهبر انقلاب، اسلام ناب را «همه محتوای انقلاب » خواندند و با انتقاد شدید از تفکرات عوامانه، انحرافی و ابلهانه تکفیری ها افزودند: «اسلام متکی بر عقل و نقل، و مستند به قرآن و معارف پیامبر و اهل بیت علیهم السلام، مبنای انقلاب ماست که در همه محافل به روز جهان ، با منطقی قوی، قابل ارائه و دفاع است.»

حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به نفوذ انقلاب اسلامی در افکار و دل های ملت های مسلمان تأکید کردند: «اسلام منحصر در عمل شخصی »، «اسلام سکولار»، «اسلام بدون جهاد و شهادت» و بدون نهی از منکر، مورد قبول ملت ایران نیست و «اسلام انقلاب» را می توان در آیات قرآن و وصیتنامه امام (ره) و سخنان و مکتوبات ایشان جست و جو کرد.»

رهبر انقلاب در جمع بندی این بخش از سخنانشان خطاب به سپاهیان پاسدار تأکید کردند: «شما سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با چنین معنا و مفهوم وسیع و عمیق هستید و باید با کمال هوشیاری و با تمام توان به پاسداری خود ادامه دهید.» ایشان با انتقاد از حرف ها و نوشته هایی که دانسته یا ندانسته تضعیف سپاه را دنبال می کند، افزودند: «سپاه پاسداران، نعمت بزرگ الهی است و همه باید قدردان این نعمت باشند.»

حضرت آیت الله خامنه ای، قدرشناسی از سپاه را در درجه اول متوجه خود این نهاد دانستند و افزودند: «با استحکام روز افزون بافت معنوی و فکری و عملی خود، پرهیز شدید از بهانه دادن به دست دیگران، دوری مطلق از مسائلی که به کرامت سپاه لطمه می زند و حرکت در خط مستقیم انقلاب در زمینه های اقتصادی، مالی و سیاسی، شأن و شخصیت سپاه پاسداران را قدردانی و مراقب کنید.»

رهبر انقلاب همچنین با تأکید بر ضرورت توجه کامل سپاه پاسداران به همه تهدیدها افزودند: «تلاش دشمن برای نفوذ، از جمله تهدیدات بزرگ است.» ایشان افزودند: «نفوذ اقتصادی و امنیتی البته خطناک است و پیامدهای سنگینی دارد اما نفوذ سیاسی و فرهنگی دشمن، خطر بسیار بالاتری است که همه باید مراقب آن باشند.»

حضرت آیت الله خامنه ای، سرمایه  گذاری سنگین دشمنان برای نفوذ فرهنگی و تغییر تدریجی باورهای مردم را یادآور شدند و افزودند: «در زمینه سیاسی نیز بیگانگان به دنبال نفوذ در مراکز تصمیم گیری و اگر نشد، نفوذ در مراکز تصمیم سازی هستند که در صورت تحقق این توطئه، جهت گیری ها، تصمیمات و حرکت عمومی کشور، براساس خواست و اراده بیگانگان، تنظیم و اجرایی خواهد شد.»

رهبر انقلاب در پایان سخنانشان با تأکید بر ضرورت بیداری عمومی در مقابل ترفندهای دشمنان افزودند: «آنها منتظرند که ملت و نظام خوابشان ببرد که اهدافشان را محقق کنند اما ملت و مسئولان نمی گذارند امید شیطان بیگانگان درباره به خواب رفتن ملت، در دل دشمن پا بگیرد.»

حضرت آیت الله خامنه ای تأکید کردند: «باید پایه های تفکر و روحیه انقلابی را چنان در کشور مستحکم کنیم که هیچ چیز در ادامه این مسیر درخشان خللی ایجاد نکند که این وظیفه اساسی همه نخبگان است.»

رهبر انقلاب اسلامی همچنین با اشاره به اهمیت و جایگاه ماه ذی حجه، همه مردم را به بهره گیری معنوی از ساعات و روزهای مهم این ماه شریف به خصوص روز بزرگ عرفه توصیه کردند: «باید روز عرفه را قدر دانست و دعاهای پر مضمون این روز را با تامل و تفکر خواند و توشه ای برای مسیر دشوار و طولانی زندگی و به دست آوردن نیرو و نشاط لازم در این مسیر، برگرفت.»

 

 

چهل حدیث از امام محمد باقر علیه السلام 

قال الامام ابو جعفر محمد بن علی الباقر علیه السلام:

1. دقت در حساب به اندازه عقول در دنیا
انما يداق الله العباد في الحساب يوم القيامة علي قدر ما اتاهم من العقول في الدنيا. (1)
خدا در روز قيامت نسبت به حساب بندگانش به اندازه عقلي كه در دنيا به آنها داده است باريك بيني مي كند.

 2. در زمان غیبت باید چنین باشیم
اِصبِروا عَلي اداء الفَرائضِ، وَ صابِرو عَدُوُّكم ، وَ رابِطوا امامَكمُ المُنتَظَرِِ (2)
صبر كنيد برگزاردن احكام شرع و شكيبايي ورزيد در برابر دشمنتان و آماده و حاضر باشيد براي امامتان كه در انتظار او هستيد.

3. سخن نیک را از هرکس بگیرید
 خُذُوا الكلِمَةَ الطَّيبَةَ مِمَّن قالَها و إن لَم يعمَل بِها (3)
سخن طيب و پاكيزه را از هر كه گفت بگيريد،‌ اگر چه او خود،‌ بدان عمل نكند.

 4. نافرمان خداشناس نیست
 ما عَرَفَ اَللهَ مَن عَصاهُ. (4)
خدا را نشناخته آن كه نافرماني اش كند.

 5. حسد و تحقیر با دانش نمی سازد
 لا يكونُ اَلعَبدُ عالِماً حَتّي لا يكونَ حاسِداً لِمَن فَوقَهُ و لا مُحَقِّراً لِمَن دُونَهُ. (5)
هيچ بنده اي عالم نباشد تا اينكه به بالا دست خود حسد نبرد و زير دست خود را خوار نشمارد.
 
6. جهادی مانند مبارزه با نفس نیست
 لا فَضيلَةَ كالجِهادِ ، ولا جِهادَ كمُجاهَدَةِ اَلهَوي . (6)
فضيلتي چون جهاد نيست ، و جهادي چون مبارزه با هواي نفس نيست.

 7. ترک جماعت مبطل نماز
 من ترك الجماعة رغبة عنها و عن جماعة المسلمين من غير علة فلا صلاة له. (7)
كسي كه از روي بي ميلي ،بدون عذر و علت نمازجماعت را كه اجتماع مسلمانان است ترك كند، نمازي براي او نيست.

 8. گفتار بگونه ای که دوست داریم بشنویم
 قولوا للناس احسن ما تحبون ان يقال لكم. (8)
بهترين چيزي را كه دوست داريد درباره شما بگويند ، درباره مردم بگوييد.

 9. حفظ زبان سبب مصونیت از گناه
 لا يسلم احد من الذنوب حتي يخزن لسانه. (9)
هيچ كس از گناهان سالم نمي ماند ، مگر اينكه زبانش را نگه دارد.

 10.   صله رحم سریعترین طاعت
 ان اعجل الطاعة ثوابا لصلة الرحم. (10)
نزديكترين و سريعترين طاعت در ثواب ، پيوند با خويشان است.

 11.   مدارا قفل ایمان است
 ان لكل شيءٍ قفلاً و قفل الايمان الرفق. (11)
هر چيزي قفلي دارد و قفل ايمان مدارا كردن و نرمي است
 
12.   غضب فرونشان تا عذاب فرونشیند
 ومن كف غضبه عن الناس كف الله تبارك وتعالى عنه عذاب يوم القيامة. (12)
كسي كه خشمش را از مردمان باز دارد خداوند نيز در روز قيامت عذابش را از او باز مي دارد

 13.   حق بندگی ادا کن تو خدا ترا کفایت کند
 من عَبَد الله حق عبادته آتاه الله فوق امانيه و كفايته. (13)
هر كه خدا را، آنگونه كه سزاوار اوست، بندگى كند، خداوند بيش ازآرزوها و كفايتش به او عطا مى كند.

 14.   شوخی کننده بدون ناسزاگویی محبوب خدا است
  ان الله عزوجل يحب المداعب في الجماعه بلا رفث. (14)
خداوند عزوجل كسي را كه در ميان جمع ، بدون ناسزاگويي شوخي كند ، دوست دارد .

15.   مبارزه با نفس مانند مبارزه با دشمن
 جَاهِد هَوَاك كمَا تُجَاهِدُ عَدُوَّك. (15)
با هواي نفساني خود مبارزه كن همانگونه كه با دشمنت مبارزه مي كني

 16.   خوش نیتی باعث افزایش رزق
 من حسنت نيته ، زيد في رزقه (16) 
هر كه خوش نيت باشد ، روزي اش افزايش مي يابد .

 17.   دوست داشتن میزان محبوبیت
 اعرف المودة في قلب اخيك بما له في قلبك (17)
دوستي قلبي برادرت را از اندازه دوستي قلبي خودت نسبت به او بفهم.

 18.   بهترین آمیزه
 ما شيب شي ء بشي ء احسن من حلم بعلم. (18)
چيزي با چيزي نياميخته است كه بهتر از حلم با علم باشد.

 19.   دعا درپشت سر برادر دینی
 اَوشَك دَعوَهُ و اَسرَعُ اِجابَه دُعاءَ المَرءِ لِاَخيهِ بِظَهرِ الغَيبِ. (19)
دعاي انسان پشت سر برادر ديني اش ، نزديكترين و سريعترين دعا به اجابت است .

 20.   بهترین نیکی در دنیا
 مَا حَسَنَةُ الدُّنيا إلّا صِلَةُ الإخوانِ وَالمَعارِفِ. (20)
خوبي دنيا جز در پيوند با برادران و آشنايان نيست.

 21. مدارا کننده صاحب ایمان
 مَن قُسِمَ لَهُ الرَّفقُ قَسِمَ لَهُ الإيمانُ. (21)
كسي كه برايش مدارا تقسيم شده ايمان براي وي تقسيم گرديده

 22.   احیاء علم چیست؟
 رحم الله عبدا أحيا العلم قال: قلت: وما إحياؤه؟ قال: أن يذاكر به أهل الدين وأهل الورع. (22)
فرمود خدا رحمت کند بنده ای را که علم را احیاء کند، أبي الجارود می گوید عرض کردم احیاء علم چیست؟ فرمود: مذاکره با اهل علم و پرهیزکاران احیاء علم است

 23.   بدزبان بیهوده گوی دشمن خدا است
 إنَّ اللهَ يبغِضُ الفَاحِشَ المُتَفَحِّشَ. (23)
راستي كه خداوند شخص بد زبان بيهوده گوي را دشمن مي داردي

 24.   محبوبترین بنده خدا
 مِن أحَبِّ عِبادِ اللهِ إلَي اللهِ المُحسِنُ التَّوَّابُ. (24)
يكي از محبوبترين بندگان خدا در نزد خداوند كسي است كه نيكوكار و بسيار توبه كننده باشد

 25.   ره آورد تقوی
 اِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ يقى بِالتَّقوى عَنِ العَبدِ ما عَزُبَ عَنهُ عَقلُهُ وَ يجَلّى بِالتَّقوى عَنهُ عَماهُ وَ جَهلَهُ. (25)
خداوند به وسيله تقوا بنده را حفظ مي ‏كند از آنچه كه عقلش به آن نمى ‏رسد و كور دلى و نادانى او را بر طرف مى ‏سازد.

 26.   ره آورد نماز اول وقت
 ايّما مؤمن حافظ علي الصلوات المفروضة فصلاها لوقتها فليس هذا من الغافلين. (26)
هر مؤمني  محافظت برنمازش نمايد، و او را در وقتش به جا آورد، از انسانهاي غافل شمرده نمي شود.

 27.   ره آورد شوم ستم در دنیا
  الظُلمُ فِي الدُّنيا هُوَ الظُلُمَاتُ فِي الاَخِرَه. (27)
ظلم در دنيا همان ظلمتها و تاريكي هاي آخرت است.

28.لباس بردباری
اَلحِلمُ لِباسُ العالِمِ فَلا تَعرَينَّ مِنهُ. (28)
بردبارى لباس عالم است، پس تو خود را از آن عريان مدار.

29.    ارزش اشک ریختن از خوف خدا
 ما مِن قَطرَةٍ احَبَّ الي اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِن قَطرَةٍ دُمُوعٍ في سََوَادِ اللَّيلِ مَخَافَةً مِنَ اللهِ لا يریدُ بِها غَيرهُ. (29)
هيچ قطره اي در نزد خداوند عزوجل دوست داشتني تر و محبوب تر از قطره ي اشكهايي كه در تاريكي شب و از خوف خدا با اخلاص كامل ريخته مي شود نيست.

30.   خدا اهل مدارا را دوست دارد
اِنَّ اللهَ رَفيقٌ يحِبُّ الرِّفقَ ويعطى على الرفق ما لا يعطى على العنف. (30)
خداوند اهل مدارا است و مدارا را دوست دارد و به اهل عطا می کند آنچه را که به اهل عتاب و رفتار خشن عطا نمی کند.

31.   نیکو بودن نیکی و زشت بودن بدی
مَا اَحسَنَ الحَسَنَاتِ بَعدَ السَّيئاتِ وَ مَا اَقبَحَ السَّيئاتِ بَعدَ الحَسَنَاتِ
چه نيكوست نيكي ها بعد از بديها و چه زشت است بديها پس از نيكي ها

32.    بردباری لباس دانشمندان
اَلحِلمُ لِباسُ العالِمِ فَلا تَعرَينَّ مِنهُ. (32)
بردبارى لباس عالم است، پس تو خود را از آن عريان مدار.

33.    کبر سواری آتش
الكبرُ مَطَايا النَّارِ. (33)
كبر و بزرگي نمودن(به منزله ي) مركبي است كه سوار خود را به سوي آتش مي برد.

34.    اهل حیاء و عفت محبوب خدا
قال (ع): قال رسول الله صلى الله عليه وآله: ان الله يحب الحيئ الحليم العفيف المتعفف. (34)
همانا خداوند انسان با حيا و بردبار را دوست دارد.خداوند دوست مي دارد كسي را كه با حيا، بردبار، پاكدامن، و باز ايستنده ي از حرام باشد.

35.    آرایش خویشتن برای خداوند
تَزَين للَّهِ‏ِ بِالصِّدقِ فِي الاعمالِ. (35)
با راست كردارى، خود را براى خدا بياراى

36.    مشورت با چه کسی؟
اِستَشِر في أمرِك الَّذينَ يخشَونَ اللَّهَ. (36)
در كار خود، [فقط] با كسانى مشورت كن كه از خدا مي ‏ترسند

37.    صبر چیست و کدام صبر افضل است؟
الصَّبرُ صَبرانِ: صَبرٌ عَلي البَلاءِ حَسَنٌ جَميلٌ وَ أفضَلُ الصَّبرَين الوَرَعُ عَن المَحارم. (37)
صبر بر دو گونه است: صبر بر بلا كه نيكو و زيباست و برترين اين دو قسم پرهيز نمودن از حرامهاي الهي است.

38.    بهترین عبادت چیست؟
مَا مِن عِبَادَة أفضَلَ عِندَ اللهِ مِن عِفَّةِ بَطن وَ فَرج. (38)
هيچ عبادتي در نزد خدا برتر از ترك شهوات شكم و فرج نيست.

39.   بهار قرآن
لِكلِّ شَيءٍ رَبِيعٌ، وَرَبِيعُ القُرآنِ شَهرُ رَمَضَانَ. (39)
هر چيزي بهاري دارد و بهار قرآن ماه رمضان است

40.    چگونگی منزل کردن در دنیای فانی
فَانزِل نَفسَكَ مِنَ الدُّنيا كَمَثَلِ مَنزِلٍ نَزَلتَهُ ساعَةً ثُمَّ ارتَحَلتَ عَنهُ. (40)
خود را در دنيا چنان منزل ده كه گويى ساعتى در آن منزل دارى وسپس از آن كوچ مي كني.

منابع :
1. غررالحكم جلد2 - حديث3260 – خاتمةالمستدرك ميرزاحسين نوري- ج1 ص47. معاني الاخبار شيخ صدوق ص 2.
2. غيبه النعماني، ينابيع المودة.
3. تحف العقول، ص391. بحارالانوار ج 110 ص160، ج75 ص 170.
4. تحف العقول ص294. الانوار البهیه شیخ عباس قمی ص 143.
5. تحف العقول ص293
6. تحف العقول ص 286. مستدرک الوسائل میرزا حسین نوری ج 11 ص 143.
7. امالي شيخ صدوق،ص290.
8. بحارالانوار،ج65،ص152. الکافی ج2 ص 165 محاضرات ج 1 ص 251.
9. بحارالانوار،ج75،ص178 – تحف العقول - حسن بن على بن حسين بن شعبة الحرانى- ص 298
10. تحف العقول،ص303.
11. جهاد النفس، ح271. الکافی ج2 ص 118.
12. جهادالنفس،ح532. الکافی ج2 ص 305.
13. بحارالانوار،ج۷۱ص۱۸۳.
14. الكافي،ج2،ص663.
15. عيون اخبار الرضا2،ص51.
16. بحارالانوار ، دار احياء التراث العربي ، ج 75 ، ص 175.
17. تحف العقول ، ص 304.
18. بحارالانوار ، دار احياء التراث العربي ، ج 75 ، ص 172 .
19. الكافي ، ج 2 ، ص 507.
20. بحار الأنوار، ج 46، ص291.
21. جهاد با نفس، ح 272. وسائل الشیعه ج11 ص213.
22. الكافي ، ج 1 ، ص 41.
23. جهاد با نفس، ح 677. وسائل الشیعه الاسلامیه. ج11 ص327.
24. جهاد با نفس، ح 836. وسائل الشیعه ج16 ص76.
25. الكافي، ج 8 ، ص 52، ح 16.
26. وسائل الشيعه ، ج 3، ص 79 .
27. جهاد با نفس، ح 733. وسائل الشیعه الاسلامیه. ج11 ص340 ح20.
28. الكافي، ج 8، ص 55.
29. جهاد با نفس، ح 137 . وسائل الشیعه الاسلامیه. ج8 ص524.
30. جهاد با نفس، ح 283. وسائل الشیعه الاسلامیة. ج11 ص212.
31.جهاد با نفس، ح 880 . وسائل الشیعه الاسلامیة. ج11 ص384- المجالس: ص 153- الکافی ج2 ص 458.
32. الكافي، ج 8، ص 55.
33.جهاد با نفس، ح 578 . وسائل الشیعه الاسلامیة. ج11 ص 301.
34. جهاد با نفس، ح259 - وسائل الشيعة الإسلامية. ج11 ص211.
35. تحف العقول، ص 285 . بحار الانوار ج 75 ص164.
36. تحف العقول، ص 293. بحار الانوار ج 75 ص172.
37. جهاد با نفس ،ح 163- وسائل الشيعه آل البيت ع.. شيخ حرعاملي ج15 ص237 حديث 20372
38. الكافي، ج2 ، ص 630
39. جهاد با نفس ، ح205 . وسائل الشيعه آل البيت ع.. شيخ حرعاملي ج15 ص250 حديث 20421.
40. بحارالأنوار، ج 75، ص 165